Điều tra vụ mất tỷ USD "vì Google News"

Cách đây 6 năm, tờ nhật báo địa phương Mỹ South Florida Sun Sentinel đưa tin hãng hàng không United Airlines đã nộp hồ sơ xin phá sản. Nhưng mọi sự rắc rối đã xảy ra khi bản tin đó lọt vào bộ máy lọc tin tức của Google News vào đầu tháng 9 mới đây.

Bắt đầu từ đây, bản tin cũ kỹ này lần lượt được “du hành” qua trang web của rất nhiều các hãng tin có tiếng để rồi lọt vào bản tin dịch vụ của Bloomberg. Với một hãng tin chuyên về kinh tế có uy tín như Bloomberg thì rất ít người không thể không tin.

Một “cuộc tháo chạy” cổ phiếu quy mô đã diễn ra, sàn chứng khoán Mỹ NASDAQ đã bị “dội bom” bởi lệnh bán ra hơn 15 triệu cổ phiếu của United Airlines đang lưu hành trên thị trường. Chỉ trong vòng vài tiếng, cổ phiếu của United Airlines đang từ 12,30 USD tụt xuống chưa đến 3 USD/cổ phiếu (mất hơn 75% giá trị). Tình trạng khi đó khẩn cấp đến nỗi ban điều hành của NASDAQ đã phải ra lệnh tạm ngừng giao dịch với loại cổ phiếu này.

Đến lúc này người ta mới đi tìm lại nguồn tin và phát hiện ra rằng đó chỉ là một bản tin đã được ra đời cách đây 6 năm trên trang web của Sun Sentinel. Điều tra ban đầu của Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ đã phát hiện ra rằng đúng là bản tin đã được đăng cách đây 6 năm nhưng trên đó Sun Sentinel đã không đề ngày phát hành. Thuật toán lọc tin tức tự động của Google sau đó đã phát hiện ra bản tin này trên Sun Sentinel và nghĩ rằng đó là một tin “mới toanh”.

Mọi sự sẽ không trở nên quá tồi tệ nếu như một nhân viên của hãng tư vấn đầu tư Income Securities Advisors không phát lệnh tìm kiếm “2008 bankruptcies” (tạm dịch: những vụ phá sản trong năm 2008) trên trang Google News và tin về vụ nộp hồ sơ phá sản của United Airline đã đứng đầu bảng kết quả tìm kiếm với ngày đăng tin là 6/9/2008 (Google sau đó cũng đưa ra một bức ảnh chụp màn hình trang web của Sun Sentinel có đăng tin về United Airlines nhưng trên đó đề ngày 7/9/2008 – ngày Google News truy cập vào trang của Sun Sentinel. Trong phần nội dung của bản tin đó không hề đề ngày nó được đăng khi nào).

Bảng kết quả tìm kiếm này sau đó còn được “hỗ trợ” bằng bản tin dịch vụ của Bloomberg nên mọi sự tồi tệ đã xảy ra. Tất nhiên là ngay sau đó United Airlines đã phải lên tiếng cải chính mạnh mẽ trên nhiều tờ báo và người ta cũng có dịp đọc lại kỹ càng hơn bản tin kia để nhận ra rằng thông tin trong đó quá cũ (ví dụ như giá cổ phiếu của United Airlines trên sàn chứng khoán hồi năm 2002 chỉ có 97 xu/cổ phiếu nhưng thực tế ở hiện tại giá của nó đang được giao dịch ở mức 12,30 USD/cổ phiếu). Nhưng mọi sự đã xảy ra và các nhà đầu tư đã dính một vố hớ nặng mặc dù đóng cửa ngày giao dịch hôm 8/9/08 giá cổ phiếu của United Airlines đã lên trở lại mức 11 USD. Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ ước tính mức thiệt hại của vụ này có thể lên đến 1 tỷ USD.

Vấn đề bây giờ là ai sẽ phải chịu trách nhiệm cho sai lầm này? Sun Sentinel, Google News, Bloomberg hay Income Securities Advisors?

Nhiều ý kiến cho rằng thuật toán tìm kiếm của Google "đang có vấn đề" 
và là thủ phạm chính của vụ này.

Hầu hết các mũi dùi hiện nay đang nhằm vào Google News. Người ta cho rằng thuật toán tìm kiếm Googlebot của họ đang “có vấn đề nặng” khi nó không thể phân biệt được đâu là một thông tin của 6 năm trước và đâu là thông tin của ngày hôm nay. Nhưng cũng có nhiều ý kiến cho rằng lỗi thuộc về tất cả. Sun Sentinel đã bỏ qua nguyên tắc của báo chí là phải đề rõ thời gian xuất bản, Google News – thuật toán tìm kiếm mắc sai lầm, Bloomberg và Income Securities Advisors thậm chí còn sai nặng hơn khi đã quá tin vào nguồn tin mà không kiểm tra lại (đặc biệt là với những tin quan trọng và nhạy cảm, ảnh hưởng đến sự sống của cả một doanh nghiệp lớn hay của đông đảo các nhà đầu tư).

Trong bài trả lời phỏng vấn tờ Washington Post, ông Richard Lehmann – Chủ tịch Income Securities Advisors đã cho rằng sẽ “tốt hơn” nếu nhân viên của ông có kiến thức nền tảng về những gì đang diễn ra trên thế giới và chỉ cần anh ta (chị ta) cẩn thận hơn một chút, mọi chuyện đã không xảy ra.

Trong khi Ủy ban Chứng khoán vẫn đang tiếp tục điều tra thì các bên cũng đang rất “tích cực” đổ lỗi cho nhau. Google News, Bloomberg và Income Securities Advisors cho rằng tất cả là tại Sun Sentinel khi chẳng có thông tin gì của họ cho thấy bản tin đó đã được đăng cách đây 6 năm. Ngược lại Bloomberg và Income Securities Advisors lại bị chỉ trích vì cho rằng họ đã bỏ qua một thao tác quan trọng là kiểm chứng nguồn tin trước khi phát đi cho các thuê bao của mình.

Nhưng có lẽ bài học rõ ràng nhất mà nhiều người đang nghĩ đến chính là máy móc, cho dù đó là những siêu máy tính, thông minh đến đâu cũng không thể thay thế được con người